Dina Reijnders - 9 februari 1930 - 18 december 2008
Toespraak gehouden in het crematorium in hoorn door Renze Yetsenga
oud-collega van dina (1968-1971)
Het is eigenlijk niet te geloven dat Dina er niet meer is en dat gevoel van gemis zal zich de komende tijd alleen maar versterken. Afgelopen dinsdag was ik bij haar in het AMC op intensive care, waar ze tot mijn grote schrik weer naar toegebracht was. Toen ze mij zag riep ze 'Ah!', met een kracht dat de verpleegkundige ervan ophoorde en meteen reageerde met een 'Kijk nou eens, dat heb ik zo nog niet van u gehoord'. Beneden in het AMC was op dat moment een grote kerstmarkt gaande met live muziek en zang. 'Smile, smile, smile....', maar ik liep daar rond met onbestemde gevoelens; er niet gerust op dat Dina deze nieuwe tegenslagen te boven zou komen, ofschoon ze zelf bij het afscheidnemen tegen me zei: "Ik heb weer moed sinds een dag of twee."
Meer dan veertig jaar kennen we elkaar.
Toen ik als jong broekje in 1968 haar collega aan de driemansschool in twisk werd, vingen zij, Jack Brouwer (hoofd der school) en Ria mij op.
Onderwijsvernieuwing, idealisme, élan.... Het Maagdenhuis in Amsterdam was net bezet geweest. Een tijd van verandering. Wat ik in Dina altijd bewonderd heb was haar bijzondere aandacht voor de kwetsbare categorie op school. Het laatste wat je kon doen was mensen afschrijven, of de houding aannemen van 'Oh, dat is er eentje van die of die'. Dan ging ze ervoor! Stimuleerde behalve het kind ook het gezin. Wij alle drie waren doorkneed met het gedachtengoed van de pedagoog Langeveld, die zei: 'Ontmoedig nooit, bemoedig altijd!' Dina wàs er, als mijn verkering weer eens uitgeraakt was, adviseerde me naar een voor die tijd heel moderne kapper te gaan, waarna mijn moeder zich wezenloos schrok toen ik het weekend daarop thuiskwam. We deelden zoals zij toen zei 'ons lijfblad' (Vrij Nederland) met daarin toen de spannende interviews van Bibeb en hadden onvoorstelbaar veel lol om bepaalde zinnen uit de boeken van Gerard van het Reve.
Er is deze dagen voelbaar veel verdriet, maar wij zouden Dina ernstig tekort doen wanneer we haar humor niet zouden benoemen. Zelfs in deze laatste spannende weken was die humor er, als een soort overlevingsstrategie. In feite was dat in haar hele leven het geval, om het vol te houden. De ernst en de humor. Onder schooltijd hadden wij soms een korte briefwisseling. De briefjes werden door niets vermoedende leerlingen keurig in de klas bezorgd. Eén keer stond er op haar briefje een korte cryptische zin. Wanneer er in die jaren een prinsenkind geboren werd vetekende dat voor de school een dag vrij. Zij schreef mij: Wanneer krijgt die meid weer een kind? Zo beleefden wij ook hilarische momenten tijdens de repetities van de musicals op school, de Floralia en ga zo maar door.
Haar sociaal-rechtvaardige instelling kwam ook tot uitdrukking in haar boeiende verhalen van de reizen die ze maakte.
In India een mooi kleed gekocht en naar Nederland laten versturen, met het risico dat je het eenmaal thuis nooit zou ontvangen. 'Maar', zei ze dan, 'krijg ik het niet, dan heeft de handelaar er in ieder geval wat aan verdiend en komt het bij andere mensen terecht, dan zijn die er vast heel blij mee.
Vanaf nu zwerven we niet meer met haar door Brussel, die bruisende stad. Krijgen we niet meer de lange, bijzondere brieven via e-mail, met tal van interssante items en met de bijna dwingende aanraders om toch vooral naar die expositie te gaan, of dat concert.
Het is voorbij! De Guillaume Macau, Elsene,... al datgene dat haar leven zo kleurrijk maakte, met zulke waardevolle vriendschappen en contacten.
Zoals we hiet nu present zijn kunnen we dat, een ieder van ons, op eigen wijze bevestigen en aanvullen. Zij was er dankbaar voor en wij zijn dat eveneens; van harte! Ik wil eindigen met deze regels van Marinus van den Berg, waarin ik het leven van Dina zie oplichten:
Aandacht,
Aandacht is een variatie van liefde
Ze is een geschenk dat je ontvangt en geven kunt
Ze is niet alleen op zichzelf gericht, ze ziet ook de ander.
Ze verspreidt licht.
Ze heeft fantasie en is verrassend.
Ze haalt mensen uit de schaduw. Ze is attent en creatief.
Ze denkt aan wie gemist wordt.
Ze kan stil zijn, maar ook stem geven aan wie en wat vergeten wordt.
Aandacht is voedsel voor de ziel. Onmisbaar als de liefde.
- Lieve Dina, dank voor alle goedheid, liefde, aandacht en zorg die ervan jou is uitgegaan! Renze Pieter YetsengaToespraak gehouden door Kim, Peter en Leentje
Kim: Op 9 februari 1930 werd Dina geboren in Amsterdam. Nu ongeveer 18 jaar geleden. Enig kind van Suus en Piet. Pieter Evert Reijnders was al een tiental jaren teruggekeerd uit Nederlands Indië. Deze periode heeft een zeer grote indruk op hem gemaakt en deze indruk heeft hij weten over te brengen op zijn dochter, via de ideeën van Eduard Douwes Dekker. U kent hem als Multatuli. Dan sla ik een stuk over: de oorlog, de jaren vijftig, waarin ze Frankrijk leerde kennen, doortrok via Italië naar Stockholm en terug naar Amsterdam, waar in 1958 haar vader stierf en waar de basis gelegd werd voor haar kruistocht tegen het roken.
Dan komt er een episode die Kim en Peter beter kennen. Kim vanaf 1961 en Peter vanaf 1962. Dina was toen 18.
Peter: Ze werd onderwijzeres, studeerde samen met Nino en Joop paste op het klein grut. Oppassen, ja! Op de scooter het land door, maar Dina kreeg de kans om haar onderwijzeressenacte te halen. De toen opgebouwde vriendschap met Joop en Nino was een blijver tot op vandaag de dag. Soms te veel gebrek aan tijd, maar wat wil je: 18 jaar is om voor je het weet.
De basis was gelegd voor een onorthodoxe opvatting over de opvoeding, wellicht dat die Multatuli daar ook weer voor een stuk tussen zat. Ze verhuisde naar Twisk en begon haar kinderen voor te lezen over Woutertje Pieterse, een verhaal dat in De Ideeën van Multatuli terug te vinden is. Kim was 8, 9? Peter was 7, 8? Ik weet het niet meer. Dina was toen 18. En ze moesten mee naar Parijs. Alles inbegrepen: De Mona Lisa, De catacomben, Musé Grévin, want Madame Tussaud, dat is voor de toeristen. De periode dat Renze nog in Twisk voor de klas stond. Daar weet u ondertussen alles van.
In de Ami 8 reden we dan naar Calais, Normandië, we zagen Trouville in het echt, Bretagne en het geboortedorp van Asterix. Een Ami 8 is maar een poppenwagentje. Er kwam een bus, de ribbeltjesbus. L’Aquitaine, ... hebben we niet gezien. De rest van Frankrijk wel. Vele duizenden kilometers reed ze rond met die schooiers, ja ook een keer naar Oslo, zelfs België een keer verkend, toen we door de eerste opname in het ziekenhuis niet ver van huis konden gaan.
Kim: In Twisk stond ze voor de klas, eerste en tweede jaar, later alleen eerste jaar. Een combinatieklas is nooit goed, vond ze en eerste jaar moet altijd een enkele klas zijn. Gelukkig had ze de steun van haar collega’s en het schoolhoofd, toen die nog geen directeur hoefde te heten.
We zijn heel blij dat we in 1988 met haar een droomreis konden maken. Dina ging met pensioen op de leeftijd van 18 jaar. Met de rode bus (de tweede) trokken we naar Berlijn, Moskou, Novgorod, Leningrad, Helsinki, Inari, Stockholm (weerzien na 30 jaar) Oslo, Holwert, Twisk... en Kim en Peter vertrokken naar Brussel. Wat bleek? Brussel was haar tweede thuis. Kilometers stapten we door de stad. Honger, geen eettentje in de buurt, we zullen een tripel drinken, dan gaat de honger wel over. Dina, je bent geen 18 meer.
Dat is een misvatting. Ze was dat wel.
Nadat zowel Kim als Peter een stek hadden gevonden in respectievelijk Temse en Antwerpen bleef Dina trouw aan zowel Brussel als aan Twisk, maar in 2003 koos ze resoluut voor Twisk, want wie twee huizen heeft verliest zijn verstand en haar verstand was haar grootste troef.
Leentje: Ondertussen, in 1992 (ze was toen 18), leerde ik Dina kennen. We hebben niet altijd zo’n goede relatie gehad. Soms goede momenten, soms minder goed, maar ze heeft getoond hoe je op een bepaald moment een streep kunt zetten en dan kun je samen verder. De toekomst bepaalt je verleden en nu blijkt het verleden goed. Ik ben heel blij dat ik Dina nog zo lang (bijna 18 jaar) heb gekend en dat ik tot de laatste seconde bij haar heb mogen zijn.
Zoals ik aan haar Nepalese vriend al zei: haar lichaam is er niet meer, maar haar geest en de herinnering blijven. U kunt deze herinneringen en anekdotes met ons delen op de website dina.reijnders.be, of gewoon www.reijnders.be.
Peter: Dina, je bent geen 18 meer! Als je dat zei, kreeg je de wind van voren. Niet omdat ze haar leeftijd ontkende, nee, eigenlijk was ze er wel trots op dat ze, als ze de 80 naderde nog alle Baltische staten rondkroste. Nee ze was weer recalcitrant en verwachtte een zekere mate van relevantie van deze opmerking.
Dina, Je bent nooit volwassen geworden! Deze opmerking vervulde haar met trots. Vond ze dat dit voor een onderwijzeres een eerste vereiste is? Ah ja natuurlijk. Maar volwassen is ze geworden: ze werd 18 jaar.